Lokaal bestuur Wijnegem

Straatnamen met de letter R

Op deze pagina vind je de betekenis van volgende straatnamen terug.

Reigerstraat

 Het gedeelte van de Lange Kruisweg, vertrekkende vanaf het kanaal tot aan de Broekstraat zal worden genoemd ‘Reigerstraat’ (Collegebesluit 26 mei 1936). Dit besluit werd genomen nadat de brug ter hoogte van de Schootensche Steenweg (de Schoolstraat) was afgebroken. Op de Popp-kaart zien we dat de Reigerstraat vroeger Lange Kruisweg heette (zie kaart 19). De straat werd in 1936 echter herdoopt en kreeg de naam van brouwerij ‘De Reiger’ (Lat. Ardea) in de Broekstraat, die door de familie Van Schevensteen was gesticht in het begin van de negentiende eeuw.

Joannes Gummarus Van Schevensteen was de vermoedelijke stichter van deze brouwerij. In 1829 werd hij alleszins vermeld als brouwer. Zijn zoon Frans volgde hem op als eigenaar en breidde het bedrijf aanzienlijk uit. Om degelijk vervoer te garanderen naar het dorp liet hij een kasseiweg aanleggen van de Broekstraat naar de Schootensche Steenweg (Schoolstraat). Na het overlijden van Frans Van Schevensteen in 1888 ging de brouwerij over in handen van zijn zoon Corneel. Het was onder leiding van diens zoon Frans - vanaf 1905 - dat de brouwerij het toppunt van haar bloei bereikte. Bij het uitbreken van de oorlog in 1914 vertrok de familie naar Nederland, waar Frans Van Schevensteen overleed. Zijn weduwe hertrouwde met de heer Schellekens. Deze nam de zaak over in 1918. Hij breidde ze verder uit en veranderde de naam in ‘Ardea’. De brouwerij kende nog even een heropbloei, maar in 1932 trok de familie terug naar Nederland.

De zaak werd in 1940 gekocht door de heer Brems. Deze bracht in de gebouwen een groothandel in oliën onder. Bij de bevrijding werden de gebouwen beschadigd door V-bommen en door een neerstortende bommenwerper. Momenteel worden de gebouwen omgevormd tot wooneenheden en lofts.

(Arch. gem. Wijnegem, Collegebesluiten 1936)

(Arch. HK, kaart Popp, 1858)

(J. Wuyts, Enkele grepen uit de geschiedenis van Wijnegem, Wijnegem, 1952)

(C. Evers en L. Spaepen, Herinneringen aan Wijnegem, Wijnegem, 2000)

Rerum Novarumlaan

Rerum Novarum is de naam van een in 1891 door paus Leo XIII geschreven encycliek. Deze encycliek handelde over de situatie van de arbeidersklasse in de negentiende eeuw en formuleerde de sociale leer van de rooms-katholieke Kerk. De belangrijkste uitgangspunten: een rechtvaardig loon, het recht op eigendom en solidariteit met de zwakkeren. Als instrumenten om deze doelen te bereiken werden zowel overheidsingrepen als de vorming van vakbonden genoemd. De encycliek bevatte kritiek op het wilde kapitalisme en veroordeelde tegelijkertijd het marxisme. De voorgestelde samenwerking tussen arbeid en kapitaal  leidde tot verschillende vormen van corporatisme. De Aalsterse priester Adolf Daens steunde op deze encycliek om de slechte arbeidsomstandigheden in het België van de negentiende eeuw te bestrijden, wat zou leiden tot de oprichting van de Christene Volkspartij in 1893. De katholieke vakbeweging ziet Rerum Novarum nog altijd als haar ideologisch fundament.

De Rerum Novarumlaan begint in de bocht van de Helenalei en eindigt in de Ruiterslaan. Zij heeft als enige zijstraat de Dokter Van de Perrelaan.

(www.nl.wikipedia.org/Rerum_Novarum)

Ridder Gustaaf van Havrelaan

Met het oog op de benaming der nieuw gegunde en nog te openen straten, zal worden onderzocht welke namen aan deze straten kunnen worden gegeven. Aangezien er thans reeds eene Hippoliet Meeusstraat bestaat, ter nagedachtenis aan wijlen Burgemeester Meeus, stellen de heeren schepenen voor dat ook den naam van den heer ridder Gustaaf van Havre aan eene straat zou kunnen gegeven worden. De zaak zal nader worden onderzocht (Collegezitting van 18 juni 1930).

Op 17 september van hetzelfde jaar volgde dan het besluit: De nieuwe straat, gemerkt op het plan straat C., eene verbinding daarstellende tusschen de Turnhoutsche baan aan het huis N° 148 en de Merxemsche baan, met inbegrip van het pleintje, zal worden genoemd: Ridder Gustaaf van Havrelaan. Van Havre Gustave Carolus Antonius Maria ridder werd Burgemeester van Wijneghem benoemd bij Koninklijk Besluit van 13 October 1848, en bleef dit ambt uitoefenen tot 23 Januari 1892, als wanneer hij overleed te Antwerpen in den ouderdom van omstreeks 75 jaar, was senator en officier der Orde van Leopold.

Ridder Gustave Charles van Havre werd geboren in 1817 als zoon van Constantin van Havre en Catharina della Faille. Hij huwde eerst met jonkvrouw Hortense de Knyff, die vroegtijdig overleed. Enkele jaren later hertrouwde hij met haar nicht, jonkvrouw Gabrielle de Knyff. Als kapitein van de Antwerpse Burgerwacht volgde hij het spoor van zijn vader,. Hij begaf zich ook in de politiek en werd lid van de Antwerpse Provincieraad en senator. In 1848 werd hij burgemeester van Wijnegem. In die functie protesteerde hij fel tegen de bouw van de Kempische Vaart, die de gemeente doormidden sneed, en tegen de aanleg van het fort. Hij was ook erevoorzitter van harmonie De Wijngaard. Vermelden we ten slotte nog dat hij een fervente bibliofiel was; zijn rijke boekenverzameling werd in 1905 geveild in Amsterdam. Ridder Gustave van Havre was burgemeester tot aan zijn dood in 1892. Hij werd opgevolgd door Hippoliet Meeùs.

De zijstraten van de Ridder van Havrelaan zijn: de Savialaan, de Begonialaan, de Driehoekstraat en de Notenboomstraat.

(Arch. gem. Wijnegem, Collegebesluiten 1927-1932)

(700 jaar familie van Havre, catalogus HK Jan Vleminck, Wijnegem, 2004)

Rode Dreef

De Rode dreef begint aan bocht van de Helenalei en loopt, ongeveer parallel met het Albertkanaal, verder tot een heel eind over de grens met Schilde. Als zijstraten heeft zij op Wijnegems grondgebied de Ruiterslaan en Molenheide.

De Rode dreef was in de achttiende eeuw een zandweg in een onbewoond gebied met bos en heide (zie kaart 5). Vanuit Schilde gaf de weg verbinding met de Baene van Herentals naer Antwerpen, die van de Turnhoutsebaan naar de Keer liep en waarvan de huidige Helenalei nog een restant is. Verder liep hij naar de molen van Wijnegem. Nadat kort na 1750 een beetje meer naar het westen de latere Stokerijstraat was aangelegd, sloot de Rode dreef ook daarop aan (zie kaart 12). Maar die verbinding werd verbroken doordat ze precies op het tracé lag van de Kempische vaart, die in 1852-’56 werd aangelegd. Sindsdien buigt de Rode dreef naar het noorden af en geeft ze uit op de Helenalei.

Tot na de Tweede Wereldoorlog behoorden de gronden rond de Rode dreef toe aan de families van de Werve en Meeùs. Voor de Wijnegemse jeugdbewegingen was het een geliefkoosd terrein voor spel in volle natuur. In 1954 werd het gebied verkaveld. De bebouwing van de Rode dreef bestaat nu vooral op Schilde uit riante villa’s, soms op grote percelen beplant met loofbomen. Langsheen de straat stonden en staan rode beuken, vandaar de benaming Rode dreef.

(Arch. HK, kaart P. Stijnen, Casteel ende Graefschap van Wijneghem, 1742)

(Graaf de Ferraris, Kabinetskaart der Oostenrijkse Nederlanden, 1778)

Rozenlaan

Het college beslist de volgende straatnamen te geven: voor het straatgedeelte gelegen tussen de Koolsveldlaan en de Krommelei: Rozenlaan (Collegebesluit van 17 augustus 1959).

De Rozenlaan maakt de verbinding tussen de Dorenboslaan en de Krommelei. Zij wordt doorkruist door de Koolsveldlaan.

Rozen zijn bloeiende planten die tot het geslacht rosa behoren. Er komen ongeveer 300 soorten in het wild voor. Daarnaast bestaan er vele veredelde vormen, cultivars genoemd. De vrucht van de roos noemt men rozenbottel. Het blad van de roos bestaat uit een aantal kleinere blaadjes, die samen als een veer aan een centrale stengel zijn bevestigd. Op de takken en stengels zitten stekels. De bloemen bevatten veel meeldraden. Rozen worden al eeuwen geteeld om hun schoonheid. Tegenwoordig wordt de bloem vooral gezien als symbool van de liefde.

(Arch. gem. Wijnegem, Collegebesluiten 1959)

(www.nl.wikipedia.org/wiki/Rozen)

Ruggeveldstraat

De voorziene straat vertrekkende van de Turnhoutsebaan aan de kromming Fort 1 en gaande naar de Ertbruggestraat zal worden genoemd 'Ruggeveldstraat' (Gemeenteraadszitting van 11 december 1950).

De naam van deze straat is afgeleid van Rughvelt, een toponiem dat we terugvinden op 17de- en 18de-eeuwse kaarten en dat ‘rug’ of 'hoger gelegen veld' betekent. Reeds in een akte uit 1443 wordt dit toponiem vermeld:

Peter Danckaert gemachtigd door tGodshuys sHertoginne dale gaf terne Bouden vander Biest een ½ buynder beemds gelegen te Wynegheem aen de Broecstraete tusschen des voers Boudens en Peters van IJssche ; item gaf Wouteren vanden Beemde en Katline vander Biest op ½ buynder te Wynegheem in Dwyvelt tusschen vrouwen Smaeghs en gebruederen van Halmale ; item ½ buynder lants gelegen aldaer opt Rugvelt in de Loe 1 buynder lants geheeten Coemans haege te Wynegheem bide Vloet (SAA SR 32, fol 315vo).

Het Rughvelt of Ruggeveld is de hoger gelegen grond die als het ware een rug vormt tussen het Klein en het Groot Schijn. Het strekt zich uit over een derde van het grondgebied van Wijnegem en een deel van Deurne. Het is hier dat al vele archeologische vondsten werden gedaan. Er zijn sporen van bewoning teruggevonden vanaf de ijzertijd tot de late middeleeuwen. De heuvelrug ligt 8 meter boven de zeespiegel en bestaat uit een droge en zanderige bodem, wat uiteraard geschikt was voor bewoning. De beide Schijnen traden immers geregeld buiten hun oevers. Dichter bij die oevers lagen in de 17de en 18de eeuw de beemden en akkergronden, 3 tot 4 meter lager dan de dorpskom.

(J. Wuyts, Enkele grepen uit de geschiedenis van Wijnegem, 1952)

(Arch. HK, P. Stijnen, kaart Casteel ende Graefschap van Wijneghem, 1742)

(Arch. gem. Wijnegem, Gemeenteraadsbesluiten 1946-1951)

Ruiterslaan

De Ruiterslaan vormt de verbinding tussen de Rode Dreef en de Kasteeldreef op het grondgebied van Schilde. Zijstraten zijn Molenheide, Rerum Novarumlaan en Korte Dreef.

Voordat het in het midden van de jaren 1950 werd verkaveld en bebouwd, noemden de buurtbewoners het bos- en heidegebied tussen de Rode Dreef en de Turnhoutsebaan ‘Ruiterskuil’, zo getuigt Gust Roeken in Herinneringen aan Wijnegem. Ook Albert Spruyt noteerde die volkse benaming in een toponiemenstudie uit de jaren 1970-'76, die gebaseerd was op gesprekken met oudere Wijnegemnaars. Het zanderige gebied, begroeid met dunne berken en dennen, fungeerde als speelterrein voor de jeugd uit de buurt en uit het dorp. De oorsprong van de naam Ruiterskuil is echter onzeker.

De bekendste bewoner van deze straat is ongetwijfeld Paul Van Hoeydonck, de assemblagekunstenaar die er in 1971 in slaagde met Apollo 15 een kunstwerk (‘Fallen astronaut’) van zijn hand op de maan te laten deponeren. In de jaren 1960 woonde ook Vik Gentils in de straat, een andere vertegenwoordiger van de Antwerpse kunstenaarsgroep G-58.

(A. Spruyt, toponiemenstudie 1970-'76)

(C. Evers en L. Spaepen, Herinneringen aan Wijnegem, Wijnegem, 2000)

(L. Spaepen, Wijnegemse kunst op de maan, in: tijdschrift HK, april 2008)

Bron: Alle omschrijvingen komen uit het boek "Van Wyneghem naar Wijnegem", dat werd samengesteld door Heemkundige Kring Jan Vleminck Wijnegem.