Lokaal bestuur Wijnegem

Straatnamen met de letters N-O-P

Op deze pagina vind je de betekenis van volgende straatnamen.

Nachtegalenweg

De Nachtegalenweg is, volgens de Technische Dienst van de gemeente, een 'privéweg met openbaar karakter', wat dat ook moge betekenen. Het smalle straatje vormt een verbinding tussen de Hoevestraat en de Ganzenweg. Pas op 10 oktober 1960 besliste het college deze naam, die in onbruik was geraakt, opnieuw in te voeren.

De oorspronkelijke Nachtegaelweg begon aan de Merksemsebaan ter hoogte van de Oud-Gasthuisstraat en liep tot aan de Schotensesteenweg in Deurne, ongeveer parallel met de Merksemsebaan. Het gedeelte vanaf de hoeve Jacobs werd later omgedoopt tot Houtstraete en nog later tot Ertbruggestraat. In 1767 werd aan het begin van deze Houtstraete, waar nu de Ruggeveldstraat uitmondt in de Ertbruggestraat, een bareel geplaatst. Een beetje verder, tussen de huidige hoeve 'De Nachtegaal' van boer Jacobs en het volgende huis aan dezelfde kant, stond naast de weg een herberg Den Aghtergael, zoals hij op de kaart van Stijnen vermeld staat, of ook Den Nachtegael (zie kaarten 8 en 9). De herberg, die in een akte uit 1596 nog vermeld staat als hoeve, werd in de achttiende eeuw bewoond door Adriaen Lauwers en zijn vrouw Anna Catharina Oyen met hun vijf kinderen. Enkele vermeldingen:

  • 1767: de barriere gestelt omtrent de herberghe de Nachtegaele
  • 1794: … een huys met stalle ende schuere gestaen op den grond van d'erfgenaemen de Heuvel alhier genaemt den Nachtegael …

(Arch. HK, Popp-kaart, 1858)

(TD gemeente Wijnegem, Atlas der Buurtwegen, 1846)

(Archief HK, P. Stijnen, Casteel ende Graefschap van Wijneghem, 1742)

(Arch. gem. Wijnegem, Collegebesluiten 1957-1960)

(Ons dorp van toen, catalogus tentoonstelling HK, 1998)

Notenboomstraat

De Notenboomstraat verbindt de Fortveldstraat met de Ridder van Havrelaan. De vroegere naam van deze straat, een gewone zandweg, vinden we op de kaart van Stijnen uit 1742. De huidige Notenboomstraat liep in die tijd gewoon voort in de huidige Driehoekstraat tot aan het driehoekige parkeerpleintje en heette 'Gasthuys straetjen' (zie kaarten 3 en 8). Aan het straatje, dat tot 1751 ter hoogte van het bewuste pleintje uitmondde in een oude bocht van de Turnhoutsebaan, grensden verscheidene percelen grond die eigendom waren van het Gasthuis van Antwerpen, vandaar de oorspronkelijke naam. Direct naast het kleine grasperkje dat nu de hoek vormt met de Ridder van Havrelaan, stond al in het begin van de zeventiende eeuw een huis. De woning die er nu staat dateert vermoedelijk uit het begin van de negentiende eeuw. De oorsprong van de huidige straatnaam vinden we bij Juul Wuyts. Aan de vroegere houthandel Scheirs, nu dansschool Reflex, zou vroeger een boerderijtje gestaan hebben met daarvoor een grote notenboom. Deze hoeve werd na de Eerste Wereldoorlog afgebroken en ook de boom werd verwijderd.

Een collegebesluit van 14 juli 1936 veranderde de naam als volgt: Het gedeelte vanaf de Merxemsche baan tot aan de Turnhoutsche baan (tusschen de huizen nr. 150 en 152) en de af te schaffen buurtweg, zal naar horen genoemd worden 'Driehoekstraat'. Het gedeelte der Notenboomstraat vertrokken vanaf de Ridder van Havrelaan in de richting der Turnhoutsche baan blijft behouden als 'Notenboomstraat'.

(Arch. gem. Wijnegem, Collegebesluiten 1932-1936)

(J. Wuyts, Enkele grepen uit de geschiedenis van Wijnegem, 1952)

(Archief HK, P. Stijnen, Casteel ende Graefschap van Wijneghem, 1742)

Oude Turnhoutsebaan

De raad, overwegend dat het gedeelte langs de oprit naar de brug noorderkant en omvattende de nummers 439 en 396 tot aan het Albertkanaal, voor het merendeel der bevolking en zeer speciaal voor de personen buiten de gemeente moeilijk te vinden is;

Gezien het noodzakelijk is voor de bewoners van voorgemeld gedeelte dat deze moeilijkheid ten spoedigste worde opgelost; Beslist met algemeenheid van stemmen het gedeelte van de Turnhoutsebaan langsheen de oprit van de brug–noordkant en omvattende de nummers 439 en 396 tot aan het Albertkanaal, onder voorbehoud van instemming door de heer Gouverneur te veranderen in 'Oude Turnhoutsebaan'. (Gemeenteraad van 27 juni 1960).

De straat vormde, sinds de herprofilering en verharding van de Turnhoutsebaan in het midden van de achttiende eeuw (zie kaart 12), in rechte lijn het verlengde van deze hoofdstraat vanaf de Kanaalstraat in de richting van Schilde, maar door het graven van de Kempische Vaart in de jaren 1852-1856 werd deze verkeersweg doorgesneden. Een draaibrug vormde toen de verbinding tussen beide gedeelten. Bij het bouwen van een nieuwe brug kort na de Tweede Wereldoorlog werd de Turnhoutsebaan ter hoogte van de vaart enigszins naar het westen verlegd, zodat de oprit aan de kant van Schilde achter de huizen kwam te liggen. Zo geraakte het oudere gedeelte van de baan wel verlost van het doorgaand verkeer, maar lagen er over een afstand van ruim honderd meter eigenlijk twee Turnhoutsebanen naast elkaar. De naamsverandering van 1960 was dus nodig om verwarring te vermijden.

De Oude Turnhoutsebaan vormt de verbinding tussen de (nieuwe) Turnhoutsebaan en de kanaaldijk - Het Sas. Door recente plannen van de Dienst der Scheepvaart voor de aanleg van een tweede duwvaartsluis is momenteel een deel van de straat met onteigening bedreigd.

(Arch. gem. Wijnegem, Gemeenteraadsbesluiten 27.6.1960)

Oud-Gasthuisstraat

Ridder Gustave van Havre werd in 1848 tot burgemeester van Wijnegem benoemd. Hij bleef dit ambt uitoefenen tot aan zijn dood in 1892. In de huidige Oud-gasthuisstraat liet hij op zijn kosten een eerste gasthuis bouwen voor zieken en hulpbehoevenden. Dit gebouw werd opgetrokken in 1847 op de toenmalige Zavelberg, achteraan in de straat, ongeveer ter hoogte van het huidige speelpleintje (zie kaart 20). Toen er in 1866 een cholera-epidemie uitbrak, waaraan in België niet minder dan 45.000 mensen stierven, ging de burgemeester bijna dagelijks zijn zieke dorpsgenoten een bezoek brengen om hun zijn morele steun te betuigen. Dit leverde hem en zijn familie voorgoed de sympathie op van de bevolking. Zijn zoon Albert schonk het gebouw in 1892 aan de gemeente, op voorwaarde dat het verder als gasthuis zou gebruikt worden voor de inwoners van Wijnegem. Maar door de grote bevolkingsaangroei werd het weldra te klein en liepen de kosten voor onderhoud hoog op. Er werd besloten om een volledig nieuw godsgasthuis te bouwen aan de Turnhoutsebaan. Ook hier leverde de familie van Havre financiële steun. Vandaag doet dit nieuwe gebouw dienst als gemeenschapscentrum.

De Oud-gasthuisstraat verbindt de Merksemsebaan met de Weydveldstraat en de Voetbalstraat.

(HK, Cataloog 700 jaar familie van Havre, 2004)

Oud-Sluisstraat

Het gedeelte van de Broekstraat vanaf de Merksemsebaan tot aan de vaart wordt Oud-sluisstraat (collegebesluit van 26 mei 1936). De Oud-sluisstraat maakt de verbinding tussen de Vaartdijk en de Blikstraat.

De Oud-sluisstraat heette in het midden van de achttiende eeuw 'Blickstraet', naar het perceel het Blickstuck, dat op die plaats gelegen was.

Waar de Oud-sluisstraat uitmondt aan de oevers van het Albertkanaal lag vroeger een sluis op de Kempische Vaart. Voordat de vaart was aangelegd (1852-1856), heette de Oud-sluisstraat nog Broekstraat, aangezien ze van die straat het verlengde was (zie kaart 18). De Broekstraat begon toen aan de huidige ’s-Gravenwezelsesteenweg en eindigde aan de huidige Merksemsebaan. De vaart, die toen slechts 22 meter breed was, had in Wijnegem vier draaibruggen en één sluis. Het is bij het verdwijnen van deze sluis dat het zuidelijke gedeelte van de Broekstraat de naam Oud-sluisstraat kreeg. De sluis verdween bij de verbreding van de Kempische vaart tot het Albertkanaal in 1934.

Rond de Oud-sluisstraat is recent een bedrijventerrein ontwikkeld.

(J. Wuyts Enkele grepen uit de geschiedenis van Wijnegem, 1952)

Oud-Strijderslaan

Het college besliste op 24 november 1952 aan de nieuw ontworpen verkeersweg gaande van de Stokerijstraat naar Kasteellei, over de gronden van de Kleine Landeigendom, aangegeven als straat A op bijzonder plan van aanleg nr. 11/j 864 (ing. Mennes) de benaming te geven van 'Oud-strijderslaan'.

De Oud-strijderslaan is een van de straten van de wijk Zevenbunder, die in het begin van de jaren 1950 werd aangelegd op opgespoten grond afkomstig van het graven van het Albertkanaal. De naam werd waarschijnlijk gegeven op voorstel van de Oud-strijdersbond van Wijnegem.

(Arch. gem. Wijnegem, Collegebesluiten 1948-1957)

Pastorijlaan

Het college besliste op 10 juli 1961 de straat gelegen tussen het Marktplein en de dreef Mols de naam Pastorijlaan te geven. De Pastorijlaan werd samen met het Marktplein aangelegd. Ze liep van het Marktplein naar de dreef van het park over gronden van het vroegere kasteel De Kraanvogel, het hof van de familie Cardon, dat in 1959 werd afgebroken.

De oudste pastorij die we kennen stond in het midden van de achttiende eeuw (1742) aan de achterkant van het huidige Marktplein, ongeveer op de plaats waar de Pastorijlaan nu uitkomt op het Marktplein. Langs de pastorij liep toen het ‘Pastorijstraatje’ naar de Kromme Lei, nu Koolsveldlaan (zie kaarten 4 en 20). Later, toen de meisjesschool er gebouwd was, heette dit straatje in de volksmond 'het straatje van Sury', genoemd naar de eigenaar van het huis dat op de hoek van de Turnhoutsebaan en dit straatje stond. Het weggetje begon aan de Turnhoutsebaan tussen het huis Sury en de school, liep rond de pastorij en ging zo verder in de richting van de huidige Eikenlaan. De pastorij werd samen met de meisjesschool vernield door de inslag van een Duitse raketbom op 23 november 1944.

Over een eventuele doortrekking van de straat naar de Kasteellei, doorheen de parkdreef, werd hevig gedebatteerd in 1972. De kwestie hing nauw samen met de eventuele bouw van een nieuwe kerk vooraan in het park. Uiteindelijk werden beide omstreden plannen afgevoerd omdat het felle verzet - zowel bij de bevolking als in de gemeenteraad - een akkoord onmogelijk maakte. In weerwil van een actie van de omwonenden kwam er uiteindelijk in 2013 toch een oversteek van de dreef tot stand, als uitgang voor de parkeerplaats van taverne De Swaen.

(Arch. gem. Wijnegem, Collegebesluiten)

(Arch. HK, P. Stijnen, kaart Casteel ende Graefschap van Wijneghem, 1742)

(C. Evers en L. Spaepen, Herinneringen aan Wijnegem, 2000)

Peter Benoitstraat

De gemeenteraad besliste in zitting van 11 december 1950 om de verbindingsweg gelegen tussen de genoemde J. Nauwelaertsstraat en de te noemen Schijnbeemdenlaan te heten ‘Peter Benoitstraat’. De straat werd genoemd naar de bekende Vlaamse toondichter Peter Benoit.

Peter Benoit werd geboren in Harelbeke op 17 augustus 1834. Hij studeerde aan het Koninklijk Conservatorium te Brussel. In 1856 werd hij dirigent van het Parktheaterorkest in Brussel. Na verscheidene reizen doorheen Europa vestigde hij zich in 1867 in Antwerpen, waar hij 'De Vlaamsche Muziekschool' oprichtte, in 1897 gepromoveerd tot 'Koninklijk Vlaamsch Muziekconservatorium' met hem zelf als eerste directeur. Aanvankelijk was Benoit als componist een gedurfd vernieuwer, maar vanaf 1877 schreef hij vooral muziek die door iedereen kon begrepen en gewaardeerd worden. Toen vader Benoit in 1874 gepensioneerd werd, gingen hij en zijn echtgenote inwonen bij hun jongste zoon August, die toen sluismeester was in Ooigem. In 1877 werd August overgeplaatst naar sas 3 aan de grens van Sint-Job, waar hij verbleef tot 1884. In dat jaar werd hij sluismeester in Wijnegem en ging hij met zijn vrouw en zijn ouders in de Broekstraat 22 wonen. Een paar maanden later overleed moeder Benoit. August bleef met korte onderbrekingen in Wijnegem wonen tot aan zijn dood in 1924. Hij was van 1908 tot 1913 voorzitter van harmonie De Wijngaard.

Peter Benoit kwam veel naar Wijnegem, waar hij dan telkens voor een tijdje bij zijn broer verbleef. De feestzang ‘Hymne aan de Vooruitgang’, bestemd voor de opening van de Wereldtentoonstelling van Antwerpen in 1885, componeerde hij voor het grootste deel bij het ziekbed van zijn moeder in Wijnegem. Peter Benoit overleed in Antwerpen op 8 maart 1901.

(Arch. gem. Wijnegem, Gemeenteraadsbesluiten 1950)

(R. Correns, De Vlaamse toondichter Peter Benoit en Wijnegem, tijdschrift HK, maart 1984)

(C. Evers en L. Spaepen, 150 jaar harmonie in Wijnegem, 2009)

(www.nl.wikipedia.org/wiki/Peter_Benoit)

Bron: Alle omschrijvingen komen uit het boek "Van Wyneghem naar Wijnegem", dat werd samengesteld door Heemkundige Kring Jan Vleminck Wijnegem.