Op deze pagina ontdek je de betekenis van volgende straatnamen.
Wervehof
De straatnaam ‘Wervehof’ werd toegekend door de gemeenteraad op 19 september 2011. De straat ligt op de scheiding tussen het woonuitbreidingsgebied van de Ideale Woning en het woonproject d’ Ouwe Kaars. Er staan nog bomen van een eikendreef die van de Merksemsebaan naar de boerderij loopt. De laatste eigenaars van de boerderij zijn, in afwachting dat ze zal worden afgebroken, het echtpaar Francis Luyckx en Sonja Oorts. Boerderij Oorts is een der oudste hoeven te Wijnegem, nu vlakbij de Houtlaan, in de Broekstraat die later Oud-Sluisstraat werd.
De naam Wervehof komt van Hof van de Werve. Een archiefstuk van 1565 vermeldt Jan van de Werve, ridder, gehuwd met Marie van der Elst, als eigenaar. Jan van de Werve bewoonde de hoeve niet zelf, maar verpachtte ze aan Merten Aerts, die ze als 'hoevenaar' (pachter) bewoonde, aldus het stuk. De tekst spreekt van een hoeve met huyssinghen, hoven, lande, weijde, beempde, heyde en van een steenen huysinghen metten boogaerde, cruythove, berge, dreve, plantagie ende met den neerhove ende allen den toebehoorten. Een schatting van goederen uit het jaar 1721 noemt ze: van outs het Wervenhoff. De hoeve was vroeger omringd met water; dat is bijvoorbeeld nog duidelijk te zien op de kaart van Ferraris (1778, kaart 11) en zelfs op de kaart van Popp (1858, kaart 18). In 1940 werd de hoeve door de Kerkfabriek van Wijnegem in pacht gegeven aan boer Michel Oorts. Die wees leden van de heemkring in de jaren 1960 nog op een brede verzakking in de bodem, litteken van de vroegere watergracht.
(RAA o/a Wijn j48)
(SAA Coll. 11f, 113 recto-114 recto)
(Arch. gem. Wijnegem, Gemeenteraadsbesluiten 1940 en 2011)
(Arch. HK, kaart Popp, 1858)
(Arch. HK, Graaf de Ferraris, Kabinetskaart der Oostenrijkse Nederlanden, 1778)
Weydveldstraat
Het college beslist in zitting van 17 september 1930: eveneens de straat die later eene verbinding zal daarstellen tusschen de Korte Zandstraat en Schootensche steenweg, de benaming te geven van Weydveldstraat. De Weydveldstraat verbindt de Veldstraat met de Voetbalstraat. Zoals het besluit van 1930 suggereert, was het oorspronkelijk de bedoeling de straat later door te trekken naar de Schoolstraat. Dit is pas een tiental jaar geleden gebeurd met een voetweg die vanuit de Veldstraat tussen beide basisscholen loopt. De Oud-Gasthuisstraat staat haaks op de Weydveldstraat.
Het Weydveld (het brede veld) was de eeuwenoude naam van het hele gebied gelegen tussen de huidige Zandstraat, de Lange Kruisweg, de Veldstraat en de Merksemsebaan. Enkele vermeldingen:
1689: Item nog een stuck lants groot omtrent de twee bunderen genaemt het Weijtvelt met nog een boschken daer neffens (verkoopsakte van het kasteel Pulhof en alle eraan toebehorende eigendommen; verkoper was Jan Baptist Gansacker, koper de heer Hyacinte Respanie)
1761: ’t Weijvelt 200R den Heere Grave de Respanie
1793: Inventarisatie van alle gronden gelegen onder Wijnegem door de Franse Republiek: Den borger Van Der Fosse woonende tot Brussel competeert nomine uxoris onder dese dorpe de volgende panden. In’t Weijveld 200 R ...
(RAA o/a wijn n°12 minuut v/h dorpsboeck)
(RAA o/a wijn n° 8a, b, c)
(Arch. HK, gemeentebeleid)
(Arch. HK, P. Stijnen, kaart Casteel ende Graefschap van Wijneghem, 1742)
(Arch. gem. Wijnegem, Collegebesluiten 1927-1932)
Wijnegemhof
De straatnaam Wijnegemhof werd door de gemeenteraad goedgekeurd op 20 april 2009: De Raad in openbare zitting (…) beslist eenparig om de naam Wijnegemhof definitief vast te stellen voor de nieuwe toegangsweg tot het gemeentelijk park Wijnegemhof. Deze nieuwe weg loopt vanaf de Wommelgemsteenweg naar het tuincentrum Avant Garden en de Jan Vlemincktoren.
Onder het Wijnegemhof verstaan we het gemeentelijk park en de site rond het vroegere kasteel van de heren van Wijnegem. De laatste restanten van dit 16de-eeuwse kasteel zijn de Vlemincktoren en de later bijgebouwde remise. De totale oppervlakte van het domein bedraagt 30 ha 6 a 28ca. Op een oude postkaart wordt ook de huidige villa omschreven als Het Wijnegemhof.
Op de plaats waar vroeger het kasteel stond, lag tot het begin van de 16de eeuw een met water omringd landgoed, genaamd ‘Ter Borcht’, dat aan het geslacht der Vlemincks toebehoorde. Het was de familie Vleminck die rond 1530 dit goed tot een echt kasteel verbouwde (zie kaart 4). In 1644 kwam het in handen van de familie de Haudion. Het werd nadien nog herhaaldelijk verkocht. Constant Joostens brak in het midden van de 19de eeuw het oude kasteel af en liet zowat tweehonderd meter verder tegen de vijver een nieuw kasteeltje optrekken. In 1886 werd het hele domein verkocht aan Octaaf van de Werve. In 1900 kwam het in handen van de familie Mols, die de kasteelvilla in 1935 gedeeltelijk liet afbreken en er de villa van maakte die er nog altijd staat. Het domein is sinds 1970 gemeentelijk park en de villa is nu in gebruik door de vzw De Lichtbron.
(Gazet van Antwerpen, 26 febr. 2009)
(J. Wuyts, Enkele grepen uit de geschiedenis van Wijnegem, 1952)
(C. Evers en L. Spaepen, Herinneringen aan Wijnegem, 2000)
Willem van Halmalelaan
De Willem van Halmalelaan ligt in het bedrijventerrein Den Hoek 2, tussen de Merksemsebaan en het kanaal en nabij de grens met Deurne. Ze vormt de verbinding tussen de Blikstraat en de Baron de Grubenlaan.
Uit het gemeenteraadsverslag van 2 februari 2009: Gelet op het voorstel van heemkundige kring Jan Vleminck om de straten de naam te geven van de vroegere eigenaars van de gronden, zijnde van Halmale, Simon de Heuvel en baron de Gruben; Gelet op de opmerking van de heer D. Verhaert dat zijn fractie zich zal onthouden omdat de voorgestelde personen niets hebben bijgedragen tot de geschiedenis van Wijnegem; De burgemeester stelt dat deze personen er wel voor zorgden dat de gemeente nog veel groene domeinen heeft; Beslist met 15 stemmen voor bij 4 onthoudingen om volgende namen aan de wegen te geven: bestaande betonweg: Baron de Grubenlaan, Insteekweg: Willem van Halmalelaan, verbindingsweg: Simon de Heuvellaan.
Kasteel Bijckhove, ook nog Hof van Halmale, Amptmanshoeve, Badickhove of Musschenhof genaamd, ligt nabij de Hoogmolenbrug aan de Merksemsebaan.
In de eerste helft van de 16de eeuw was Bijckhove eigendom van ridder Willem van Halmale, gehuwd met Josina van Steenberghen. De familie van Halmale was afkomstig uit Antwerpen, waar ze in de 16de en 17de eeuw functies van schepen, grootaalmoezenier en dergelijke bekleedde. Willem van Halmale was de eerst bekende kasteelheer en eigenaar van de omliggende gronden. Het industrieterrein palend aan de Houtlaan en de Merksemsebaan viel binnen het kasteeldomein Bijckhove.
(P. Arren, Van kasteel naar kasteel, deel VII, uitg. Hobonia, 1997)
Wommelgemsesteenweg
In de Atlas der Buurtwegen, van 1846 staat deze baan genoteerd onder nummer 37 als: de Wijneghem à Wommelghem: Wommelgemschen voetweg, lengte 452 m.
Van een Wommelgemsesteenweg was in de achttiende eeuw nog geen sprake. Voor wie toen vanuit Wijnegem naar Wommelgem wilde gaan of omgekeerd, waren er slechts drie bruggen over het Groot Schijn: de Schijnvoortbrug aan de huidige Stokerijstraat, een brug aan het kasteel Wijnegemhof (in het huidige park) en een brug aan het Immerseel (aan de huidige Krijgsbaan). In de negentiende eeuw was de Wommelgemsesteenweg nog altijd niet meer dan een karspoor, dat bovendien aan de Schijnbeemden geregeld overstroomd was. De weg, die voor het eerst duidelijk te zien is op de Popp-kaart (1858, kaart 20), werd gekasseid tussen 1861 en 1866, vooral met het oog op het toenemende verkeer van en naar de aanlegsteiger van de toen pas aangelegde Kempische Vaart, aan de brug van Wijnegem. Zowat een eeuw later werd de steenweg op het grondgebied van Wommelgem door een autosnelweg doorkruist en werd hij geasfalteerd. Recent kreeg hij ook een behoorlijk fietspad. Wat Juul Wuyts in 1952 schreef: Op deze baan is snel verkeer onmogelijk. Deze steenweg is te smal en geheel of gedeeltelijk in zeer slechte staat, behoort sindsdien tot het verleden.
In het centrum van het dorp werd aan deze straat een nieuwe kerk gebouwd, naar ontwerp van architect Paul Meekels. Ze werd in gebruik genomen in 1980. Ook de dienst Werken van de gemeente is aan de Wommelgemsesteenweg gevestigd. Op nummer 16A geeft een doorgang uit op een open plek, waar in 1971 de jongenslokalen voor de parochiale jeugdbewegingen werden gebouwd. Ze vervingen toen de oude jeugdlokalen voor Chiro, KAJ en KSA die, samen met de parochiale bibliotheek, op ongeveer dezelfde plaats achter de zaal Familia waren gesitueerd.
(TD gemeente Wijnegem, Atlas der Buurtwegen, 1846)
(J. Wuyts, Enkele grepen uit de geschiedenis van Wijnegem, 1952)
(Catalogus Ons dorp van toen, HK Jan Vleminck, 1998)
Zandstraat
20 februari 1936: Het college beslist volgende straatnaam te veranderen: De Korte Zandstraat, vanaf de Merxemsche baan tot aan het kanaal (Kempische vaart) in 'Zandstraat'. Deze straat verbindt de Merksemsebaan met de Vaartdijk. De straat is een van de oudste straten van Wijnegem en vormde vroeger de verbinding tussen de Broekstraat en de Merksemsebaan (zie kaart 3). Aanvankelijk werd de huidige Zandstraat ‘Korte Zandstraat’ genoemd, terwijl de Beukenlaan de ‘Lange Zandstraat’ was. Zijstraten van de Zandstraat zijn tegenwoordig naast de Beukenlaan de Lange Kruisweg en de Veldstraat.
De naam Zandstraat is vermoedelijk ontleend aan het feit dat het een zanderig gebied was met veel heide, bekend onder de naam ‘De Bergen’. Vermoedelijk was het terrein er in het verleden dus licht heuvelachtig, zoals ook in Schilde Bergen het geval was. Bij de aanleg van het kerkhof, achter de kerk aan de Turnhoutsebaan, werd in het begin van de twintigste eeuw zand uit De Bergen afgegraven om de grond van het nieuwe kerkhof op te hogen.
In de buurt van de Zandstraat en de Beukenlaan lag tot in het midden van de zestiende eeuw de dorpskern van Wijnegem. Op een kaart van landmeter Adam de Cnibbere (1648) staan nog een aantal huisjes getekend en is ook een afbeelding van het vroegere kerkje te zien, waarvan de grondvesten in november 2012 zijn blootgelegd.
(Arch. gem. Wijnegem, Collegebesluiten 1935-1938)
(TD gemeente Wijnegem, Atlas der Buurtwegen, 1846)
(Arch. HK Jan Vleminck, kaart Popp, 1860)
(RAA, Kaart Adam de Cnibbere, 1648)
Zevenbunderlaan
Het college beslist aan de wandelweg in de wijk van de Kleine Landeigendom, gaande van de Stokerijstraat naar het binnenplein van deze wijk - breed 6 meter - de benaming 'Zevenbunder weg' te geven (college 12 december 1955).
Een bunder is een oude vlaktemaat die overeenkwam met, variërend van streek tot streek, een oppervlakte tussen 80 en 130 are, dus gemiddeld 1 hectare. De naam Zevenbunder vinden we al op de kaart van Peter Stijnen uit 1742 voor een gebied tussen de huidige Lindenlei, Kasteellei en Stokerijstraat. Bij de aanleg van het Albertkanaal in 1935 werd het uitgegraven zand op deze open vlakte gespoten, waar toen alleen het Huis van Barmhartigheid stond. In de volksmond was deze opgespoten vlakte bekend als ‘Het Konijnenbos’.
De wijk van de Kleine Landeigendom, met 159 sociale woningen van zes verschillende types, verrees op deze vroegere gronden van de families van de Werve en Meeùs tussen 1953 en 1957. Arbeiders en bedienden kwamen in aanmerking om een woning te kopen, op voorwaarde dat ze nog geen eigendom hadden. Ook moesten ze huisdieren zoals kippen of konijnen houden en een kleine moestuin aanleggen.
In 1954 werd de vereniging Landelijke Sociale Actie Zevenbunder (LSA) opgericht met als doel de samenhorigheid onder de bewoners te bevorderen. In 1992 werd naast de Zevenbunderlaan een nieuw gemeenschapshuis gebouwd, waar mensen kunnen samenkomen en deelnemen aan diverse activiteiten.
(Arch. HK, P. Stijnen, kaart Casteel ende Graefschap van Wijneghem, 1742)
(Marcel Holsters, 40 jaar Zevenbunder, op www.zevenbunder.org/?pid=geschiedenis)
Bron: Alle omschrijvingen komen uit het boek "Van Wyneghem naar Wijnegem", dat werd samengesteld door Heemkundige Kring Jan Vleminck Wijnegem.