Op deze pagina vind je de betekenis van volgende straatnamen.
Lange Kruisweg
Bij Jules Wuyts lezen we in verband met Frans Van Schevensteen van brouwerij De Reiger: Om vervoer met zwaargeladen bierwagens mogelijk te maken, liet hij de steenweg leggen van de Broekstraat tot aan de Schotense steenweg (huidige Schoolstraat). Voor de vaart er lag liep deze weg door tot aan de Zandstraat. Deze baan, aanvankelijk een karspoor, werd omwille van de vele moeilijkheden die men hierop met de zwaargeladen bierwagens ondervond, 'Lange Kruisweg' genoemd.
De auteur van deze tekst heeft vermoedelijk niet geweten dat deze aardeweg, de Reigerstraat dus, reeds als Kruyswegh aangeduid staat op de Popp-kaart uit 1858 (kaart 19). Ook de huidige Kosterijstraat heette oorspronkelijk 'Kruisweg'. Het lijkt dus aannemelijk dat deze naamgeving te maken had met een kruisweg (Lat. 'via crucis' of 'via dolorosa') die ter hoogte van de kerk vertrok en die door de gelovigen, o.a. op Goede Vrijdag, al biddend of in processievorm werd gevolgd. Zulke kruisweg beeldt in veertien scènes of 'staties' het bekende lijdensverhaal van Christus uit. Een andere mogelijke verklaring is dat het ging om twee wegen die elkaar kruisten.
(Jules Wuyts, Enkele grepen uit de geschiedenis van Wijnegem, 1952)
(Arch. HK, kaart Popp, 1858)
Lazaretstraat
De Lazaretstraat verbindt de Brouwerslaan met de Koolsveldlaan in de vorm van twee zijden van een vierkant.
De naam 'lazaret' is afgeleid van de bedelaar Lazarus uit de Bijbel, die aan lepra zou hebben geleden. Een lazaret was dus oorspronkelijk een leprozerie. In de middeleeuwen werden, vooral na de kruistochten, overal in Europa zulke inrichtingen voor melaatsen en pestlijders gebouwd, meestal buiten de stadsmuren om besmetting te voorkomen. Het Wijnegemse lazaret, achter het gasthuis gelegen, was bij de bouw ervan in 1897 bedoeld om rusthuisbewoners of dorpelingen die aan een besmettelijke ziekte leden te verplegen. Het kon volledig zelfstandig functioneren, want behalve een ziekenzaal was er ook een keuken, een kleine badplaats, een kamer voor een zuster-verpleegster, enz. Het gebouw werd in 2011 volledig gerenoveerd en herbergt nu een polyvalente zaal en een magazijn.
(www.encyclo.nl/begrip/lazaret)
Lindelei
Collegebesluit van 17 juli 1945: De vroegere dreef leidende naar het kasteel van de familie Mols, weg welke thans de verbinding tewerkstelt tussen de macadambaan en de Kasteellei en gelegen naast de watertoren, zal worden genoemd 'Lindendreef'. De aanpalende eigenaars zullen de dreef met lindebomen beplanten.
De linde (tilia) is een geslacht van bomen uit de kaasjeskruid-familie (malvaceae). Binnen dit geslacht onderscheidt men een 25-tal soorten. De lindeboom kan zeer oud worden en, afhankelijk van de soort, 15 tot 30 meter hoog. Vroeger werden lindes vaak als herdenkingsboom aangeplant: zie bijvoorbeeld de linde op de speelplaats van de gemeenteschool, die werd geplant bij het eeuwfeest van België in 1930, maar die onlangs werd vervangen door een nieuw exemplaar.
In de achttiende eeuw was de Lindelei een dreef die van de Turnhoutsebaan naar het kasteel Wijnegemhof leidde, waarbij ze de Kasteellei loodrecht kruiste (zie kaart 6). Ter hoogte van het kasteel was er een brug over het Groot Schijn, waarlangs de weg verder naar Wommelgem voerde, zoals op de kaart van Stijnen goed te zien is. De huidige Wommelgemsesteenweg bestond toen nog niet. Nu loopt de Lindelei nog maar tot aan de ingang van het park, waar ze aansluit op de Kasteellei. Ze heeft als zijstraten de Stokerijstraat en de Molendreef.
(Arch. gem. Wijnegem, Collegebesluiten 1940-1945)
(www.nl.wikipedia.org/wiki/linde)
(Arch. HK, P. Stijnen, kaart Casteel ende Graefschap van Wijneghem, 1742)
Maasakker
Het gemeentebestuur besliste de namen ‘Maasakker’ en ‘Knodderhoeve’ te geven aan de nieuwe wegen in de verkaveling van De Ideale Woning, tussen de Merksemsebaan, de Houtlaan en de Beukenlaan. De Maasakker is de straat die toegang verleent tot de nieuwe verkaveling vanaf de Merksemsebaan. (Bode van Schoten, 3 juni 2014)
Op de kaart ‘Casteel ende Graefschappe van Wijneghem’, getekend door landmeter Peter Stijnen in 1742, staat het perceel Maesacker onder nummer 57. Het paalde aan het vroegere kerkhof, dat gelegen was ten noordwesten van de Beukenlaan. De naam is vermoedelijk afgeleid van de vroegere eigenaar, de familie Maes. De oudste vermelding van de naam ‘Maesacker’ is gevonden in een document van 1680, maar mogelijk dateert de naam, zoals vele van onze oude toponiemen, al uit de vijftiende eeuw.
Marktplein
Het Marktplein, tegenover het gemeentehuis gelegen, dankt zijn ontstaan aan een noodlottige gebeurtenis. Op die plaats stond tot november 1944 immers een klooster van de zusters annonciaden en een meisjesschool. Deze vrije lagere oefenschool en vakschool was in 1870 gesticht op verzoek van pastoor Lacroix. Op zondag 23 november 1944 werden school en klooster door een Duitse V2 grondig vernield. Enkele woningen en de achter de school gelegen achttiende-eeuwse pastorij werden eveneens volledig vernield. Er vielen bij dit alles dertien doden.
Na de oorlog bleef het puin nog jarenlang liggen. In 1949 keurde de gemeenteraad de aanleg van een gemeenteplein principieel goed, maar de toestand van de gemeentekas liet de uitvoering van het plan niet toe. In 1958 werd het plein opengelegd, maar de eigenlijke aanleg volgde pas in 1961. In collegezitting van 10 juli van dat jaar werd de naam 'Marktplein' goedgekeurd. Samen met het Marktplein zelf werden ook de Pastorijlaan en de Eikenlaan aangelegd, die erop aansluiten. De vrijdagse markt, die voordien werd gehouden in de Bergenstraat en aanpalende straten, kon nu naar het nieuwe Marktplein verhuizen.
(Arch. gem. Wijnegem, Collegebesluiten 1948-1957)
(J. Wuyts, Enkele grepen uit de geschiedenis van Wijnegem, 1952)
Merksemsebaan
De Merksemsebaan, die zoals de naam het zegt in de richting van Merksem loopt, was vroeger net zoals de Turnhoutsebaan een gewestweg, maar het stuk tot aan de Houtlaan is enkele jaren geleden aan de gemeente Wijnegem overgedragen. Ze begint in het centrum aan de Turnhoutsebaan en aan de grens met Deurne verandert haar naam in 'Bisschoppenhoflaan'. Dat ze na de op één na belangrijkste verkeersader van het dorp is, blijkt onder andere uit het aantal zijstraten dat ze telt: Veldstraat, Driehoekstraat, Bergenstraat, Oud-Gasthuisstraat, Sint-Sebastiaansplaats, Ridder Gustaaf van Havrelaan, Zandstraat, Tuinwijk, Fortveldstraat, Hoevestraat, Beukenlaan, Ganzenweg, Ertbruggestraat, Houtlaan, Baron de Grubenlaan, Venhof, Bijkhoevelaan en Deurnesteenweg.
Op de kaart van landmeter Stijnen uit 1742 staat ze vermeld als de Baene van Antwerpen naer Wyneghem (zie kaart 3). Het is dan nog een bochtige zandweg. Het gedeelte vanaf de Baron de Grubenlaan naar Deurne heette in de achttiende eeuw Broeckstraete. De straat is in de dorpskom heraangelegd in 2011. Buiten het dorp wordt de Merksemsebaan doorkruist door de Houtlaan, en even verderop zijn aan weerskanten van de straat in drie fasen bedrijventerreinen aangelegd: den Hoek 1, 2 en 3. Vlak voor de Hoogmolenbrug bevindt zich aan de rechterkant het achttiende-eeuwse kasteeltje Bijckhove, eigendom van baron de Gruben.
(Arch. HK, P. Stijnen, Casteel ende Graefschap van Wijneghem, 1742)
Molendreef
In de Atlas der Buurtwegen uit 1846 staat de Molendreef onder nr. 14 aangegeven als Sentier de Wijneghem à la route d' Herentals (= Stokerijstraat): Meulendreef, lengte 1330 meter. Oorspronkelijk was het een veldweg die naast de afsluiting van het kasteeldomein Wijnegemhof van aan de kerk naar de molen liep. In de achttiende eeuw werd ze ook Graeve dreve genoemd (zie kaart 6). Op 20 februari 1936 besliste het schepencollege het grootste deel van deze weg voortaan 'Kasteellei' te noemen. Enkel het eerste stuk, met inbegrip van de toen al bebouwde aftakking, behield de naam Molendreef. De straat kruiste een dreef die naar het kasteel voerde en die nu Lindelei heet.
Reeds in de zeventiende eeuw stond er een houten staakmolen op zowat 50 meter voorbij het nog bestaande molenhuis (de huidige roeiclub). De molen was eigendom van de heren van Wijnegem. In 1856 kwam hij in het bezit van Constant Joostens (1804-1870), zoon van een rijke reder en tevens schepen van Antwerpen en senator. Toen de houten molen in 1861 in de vlammen opging, liet deze op dezelfde plaats een nieuwe, stenen stellingmolen bouwen, waarvan alleen de kop met de wieken kon draaien. Vermoedelijk werd deze molen, evenals een nieuwe villa in het park, gebouwd met afbraakmateriaal van het oude kasteel Wijnegemhof, waarvan alleen de zogenaamde Vlemincktoren nog overeind bleef. De laatste molenaar was Victor Helssen, telg van een molenaarsfamilie die zich in 1888 in Wijnegem vestigde. De molen, die toen eigendom was van Hippoliet Meeùs, werd in 1909 onteigend en twee jaar later afgebroken voor de verbreding van het kanaal.
(Arch. gem. Wijnegem, Collegebesluiten 1935-1938)
(Archief HK, P. Stijnen, Casteel ende Graefschap van Wijneghem, 1742)
(C. Evers en L. Spaepen, Herinneringen aan Wijnegem, 2000)
(J. Wuyts, Enkele grepen uit de geschiedenis van Wijnegem, 1952)
(TD gemeente Wijnegem, Atlas der Buurtwegen, 1846)
Molenheide
Het college besloot op 10 februari 1954 de nieuwe verkeersweg, voorzien in de nieuwe wijk van Sadim en begrepen tussen de Rode Dreef en de Ruiterslaan, de benaming gegeven van 'Heidebaan'; deze benaming wordt vervangen door 'Molenheide'.
De naam verwijst dus naar de 'Molenheide', een zanderige, dorre vlakte waar alleen heide groeide, en die ongeveer gelegen was tussen de huidige Ruiterslaan, de huidige Rode Dreef en de grens met Schilde. Ze wordt vermeld op een kaart uit 1773: Ende finalijck nog een stuck heyde gelegen op de Molenheyde regenotende oost de linie van Schilde zuyd de oude baene west Johannes Franciscus Keersmaekers groot 2 bunderen 24 roeden.
(RAA, kaart F. Govaerts nr. 9)
Muggenlei
In de Atlas der Buurtwegen staat de straat genoteerd onder het nummer 33: Chemin de hameau de Broeckstraet à Deurne: Muggeley, lengte 719 meter. De Muggenlei verbindt de Bijkhoevelaan met de Deurnesteenweg en ligt voor 1/4 op het grondgebied van Deurne. Op de hoek met de Deurnesteenweg werd nog vóór de Tweede Wereldoorlog een urnenveld blootgelegd.
De oorsprong van de naam 'Muggenlei' is niet bekend. De voor de hand liggende verklaring dat er op die plaats veel muggen zaten, is niet zeker.
(TD gemeente Wijnegem, Atlas der Buurtwegen, 1846)
Bron: Alle omschrijvingen komen uit het boek "Van Wyneghem naar Wijnegem", dat werd samengesteld door Heemkundige Kring Jan Vleminck Wijnegem.