Lokaal bestuur Wijnegem

Straatnamen met de letters D-E-F

Op deze pagina ontdek je de betekenis van de volgende straatnamen. 

De Reep

De gemeenteraad besliste op 26 februari 2007 de nieuwe, doodlopende zijstraat van de Lazaretstraat De Reep te noemen.

Namen met het woord ‘reep’ werden dikwijls gegeven aan smalle, rechthoekige percelen grond. Waar nu De Reep en de Lazaretstraat liggen, groeide in de 17de-18de eeuw een Reepbos. Enkele vermeldingen:

  • 1761: Het bosch aen de straet met 't Reepbosch 2 bunder 181 roeden behoort Joseph de Heuvel.
  • 1762: Jonc Simon Joseph De Heuvel, het bosch aen de straete met ‘t Reepbosch 2b. 182r.
  • 1794: Item een bosch aen de straete & het Reepbosch 2b. 180r. in huere bij Cornelis Franssen. Eigenaar was Simon de Neuff.

(Arch. gem. Wijnegem, Gemeenteraadsbesluiten)

(RAA o/a wijn n° 1 en n°12 minuut v/h dorpsboek)

(Inventarisatie in de Franse Revolutie van alle gronden gelegen onder Wijnegem, RAA o/a wijn n° 8a,b,c)

Deurnesteenweg

In de Atlas der Buurtwegen (1846) staat de Deurnesteenweg, met een lengte van 451 meter, aangegeven onder nummer 2: Chemin Deurne à Schooten, Hoogmolenstraet. De Deurnesteenweg kruist de Merksemsebaan. Slechts een kort stukje links en rechts van het kruispunt is Wijnegems grondgebied. In Deurne gaat hij over in de Schotensteenweg. Aan de andere zijde loopt hij via de Hoogmolenbrug over het Albertkanaal naar Schoten.

(Atlas der Buurtwegen, TD gemeente Wijnegem. 1846)

De Wijngaardstraat

 Gemeenteraad van 6 april 1959: De raad besluit aan de verkeersweg, voorzien op het bijzonder plan van aanleg, gaande van de Fortveldstraat naar de Ertbruggestraat, de naam te geven van 'De Wijngaardstraat'. Zijstraten zijn: de Hoevestraat, de Jan Baptist Pittoorsstraat en de Ganzenweg. Deze benaming wordt gegeven ter gelegenheid van het honderdjarig bestaan van de Koninklijke Harmonie De Wijngaard, gebeurtenis welke dit jaar zal worden gevierd. De gronden rond de De Wijngaardstraat waren oorspronkelijk eigendom van de Kerkfabriek. Ze werden in 1979 verkaveld om de bouw van de nieuwe kerk aan de Wommelgemsesteenweg te financieren.

Vermoedelijk werd harmonie (aanvankelijk fanfare) De Wijngaard gesticht op 25 juni 1859. De eerste voorzitter was Jozef Aerts, notaris te Wijnegem, en Eduard Reusens was de eerste secretaris. De viering van het honderdjarig bestaan, tijdens het voorzitterschap van Michel Briers, werd in juni-juli 1959 over liefst drie zondagen gespreid. In 1996 fuseerde harmonie De Wijngaard met de rond 1900 opgerichte harmonie De Vrijheidsvrienden. Zij gaan nu samen door het leven als Koninklijk Harmonieorkest De Wijngaard-Vrijheidsvrienden.

(Arch. gem. Wijnegem, Gemeenteraadsverslagen)

(C. Evers en L. Spaepen, 150 jaar harmonie in Wijnegem, 2009)

Dokter Van de Perrelaan

Gemeenteraad van 31 mei 1968: Gelet op het voorstel van het college, beslist (de raad) laan B in de verkaveling Sadim de naam te geven van 'Dokter Van de Perrelaan'. Deze u-vormige straat staat aan twee kanten in verbinding met de Rerum Novarumlaan.

Dokter Alfons Van de Perre werd geboren te Geel op 13 juli 1872 en stierf in Wijnegem op 4 augustus 1925. Hij was een belangrijke figuur binnen de Vlaamse beweging. Afkomstig uit een bemiddelde familie, studeerde hij geneeskunde in Leuven. Hij vestigde zich in 1897 als arts in Geel, later in Antwerpen. In 1906 huwde hij met Julia Bollens. Hij zou geregeld optreden als mecenas van diverse Vlaamse initiatieven. Van november 1912 tot oktober 1919 was hij katholiek volksvertegenwoordiger voor het arrondissement Antwerpen.

Op 2 mei 1914 richtte hij samen met Frans Van Cauwelaert en Arnold Hendrix in Antwerpen De Standaard NV op, die na de oorlog het dagblad De Standaard zou uitgeven. Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog vluchtte hij met zijn gezin naar Londen. Hij werd er door de Britse en Belgische regering aangezocht om deel uit te maken van een politieke missie in Zuid Afrika. Deze vijf maanden durende reis zou zijn gezondheid flink ondermijnen. Later tijdens de oorlog trok hij zich het lot van de Vlaamse soldaten aan het front erg aan en bemiddelde hij hierover tevergeefs bij de Belgische overheid.

Dokter Alfons Van de Perre woonde op het einde van zijn leven in het Weilandshof, een statig herenhuis aan de Turnhoutsebaan nabij de grens met Schilde. In het park van Wijnegem herinnert een gedenkplaat aan zijn verblijf in onze gemeente. Zijn dochter Maria Van de Perre was in Wijnegem een bekende verpleegster en zetelde ook in de Commissie van Openbare Onderstand.

(https://nl.wikipedia.org/wiki/Alfons_Van_de_Perre)

(Arch. gem. Wijnegem, Gemeenteraadsverslagen)

Dorenboslaan

De Dorenboslaan verbindt de Turnhoutsebaan ter hoogte van de Ruggeveldstraat met de Krijgsbaan. Zijstraten zijn de Albrecht Rodenbachstraat, de Koolsveldlaan en de Krommelei. Er zijn ook ingangen naar het parkeerterrein van het Wijnegem Shopping Center. De komst van dit winkelcentrum in 1993 heeft het uitzicht van de Dorenboslaan grondig gewijzigd.

De Dorenboslaan was oorspronkelijk een stuk van de Turnhoutsebaan, toen die gedurende honderd jaar, van 1862 tot 1962, rond Fort I liep (zie kaarten 17 en 21). Uit het gemeenteraadsverslag van 29 december 1971: Daar het normaal is het doorgaand recht gedeelte als Turnhoutsebaan te beschouwen en het oud gedeelte van de huidige Turnhoutsebaan rond het gewezen Fort I, tussen de Krijgsbaan en de rechttrekking van de Turnhoutsebaan, van naam te veranderen; Gelet op het advies van de commissie voor Toponomie en Dialectologie; Overwegende dat de meerderheid der inwoners van de betrokken straat zijn instemming heeft betuigd met de voorgestelde wijziging; Besluit: In principe de naam van de Turnhoutsebaan, deel tussen de Krijgsbaan en de rechttrekking van de Turnhoutsebaan, af te schaffen en te wijzigen door 'Dorenboslaan'. Deze princiepsbeslissing werd bevestigd na goedkeuring van de gouverneur.

Het element 'doren' is etymologisch waarschijnlijk afgeleid van 'torn', met de betekenis van 'spichtig gras, halm'. In het woord 'doorn' is de betekenis 'scherp' bewaard. In 1742 vermeldt cartograaf Peter Stijnen Het Dorenbosch onder het nummer 154, met een grootte van 277,5 roeden, gelegen op het Rughveldt tussen de wegh van Borsbeek naer Wijneghem (Krommelei) en de wegh over het Rughveldt (Turnhoutsebaan). Een weg komende van de Turnhoutsebaan gaf uit op dit perceel. Andere aanpalende gronden waren nr 13 (naamloos op de kaart), nr. 155 't Lindenbosch, nr. 153 't Verloren boombosch en een perceel toebehorende aan mevrouw Fraulla.

(Arch. gem. Wijnegem, Gemeenteraadsverslagen)

(J. de Vries, Etymologisch woordenboek)

(Arch. HK, P. Stijnen, kaart Casteel ende Graefschap van Wijneghem, 1742)

Driehoekstraat

Op de collegezitting van 17 september 1930 werd beslist dat de nieuwe straat, vertrekkende vanaf het nieuwe plein, behoorende tot de ridder Gustaaf van Havrelaan, op het plan gemerkt straat Be, eindigende in de lange Fortveldstraat, zal worden genoemd 'Henri Aertsstraat'. Henri Aerts was de eerste burgemeester van Wijnegem (1795-1844). Zes jaar later, op 14 juli 1936, besloot het college nochtans het gedeelte vanaf de Merksemsebaan tot aan de Turnhoutsebaan (tussen de huizen nrs. 150 en 152 ), later af te schaffen buurtweg, te noemen 'Driehoekstraat'. Het perceel tussen de Driehoekstraat, de Merksemsebaan en de Turnhoutsebaan vormde op vroegere kaarten een langwerpige driehoek.

In de Atlas der Buurtwegen (1846) vinden we onder nummer 32: Sentier de Merxemsche baen à la grande route, Drijhoekweg. Deze weg had toen een opgegeven lengte van 200 meter. De straat verbindt nu de Merksemsebaan met de Ridder Gustaaf van Havrelaan. Op een kaart van landmeter Stijnen uit 1742 zien we dat het eerste stuk van de Driehoekstraat, vanaf de Merksemsebaan, eigenlijk een restant is van de oude, bochtige Turnhoutsebaan, die in 1751 werd rechtgetrokken. Aan het huidige driehoekige parkeerpleintje was – en is nog altijd - een wegsplitsing. De Turnhoutsebaan boog er af naar het zuiden, terwijl rechts het Gasthuisstraatje begon, dat doorliep in de huidige Notenboomstraat (zie kaarten 3, 8 en 20). Op die Y-splitsing stond herberg De Heyblom. Deze hoeve/herberg werd later omgebouwd tot de vijf kleine arbeiderswoningen die er nu nog te zien zijn. Enkele vermeldingen:

  • 1624: de Heijblomme, ene stede metten huysinghe, gronde en allen den toehoorten … gelegen ende gestaen opt weijdvelt …
  • 1853: Notaris Josephus Aerts te Wijnegem verkoopt de grond per opbod in naam van Petrus De Pré, grondbezitter wonende te Brussel. Koper was Baptiste Joris, wonende te Antwerpen bij de heer Brasseurs, voor de som van 2.250 frank. De grond behelst Eene huijzing genaemd den Heijbloem bestaende uit kamers, twee kelders, bovenkamer, zolder, schuur, stal, gemak, bakhuis, hof en land, het alles aeneengelegen binnen de gemeente Wijneghem bekend op het plan kadastraal onder Wijk A nummers 425a-425b-426-427-428-gedeelte van 429 en 430, groot int geheel vijf en twintig aren, vijftien centiaren, palende zuid eenen weg, oost de kinderen Oosters, noord-oost het broederschap Sint Sebastiaen te Wijneghem.

(Arch. gem. Wijnegem, Collegebesluiten 1927-1932 en 1932-1935)

(Arch. HK, P. Stijnen, kaart Casteel ende Graefschap van Wijneghem, 1742)

(RAA Notariaat inv. nr. 11.355) 

Eikenlaan

Het college besloot op 10 juli 1961 volgende nieuwe naam toe te kennen aan de verbindingsstraat Marktplein en Wommelgemsteenweg: de naam 'Eikenlaan'. De straat werd gelijktijdig met het Marktplein aangelegd. Haar tracé volgt nagenoeg dat van een naamloos straatje dat al op de kaart van Stijnen (1742) is getekend en dat met een brede bocht langs de oude pastorij liep. Een verklaring voor de naamkeuze is niet bekend.

De eik (quercus) is een geslacht van loofbomen. Het hout is sterk en hard, maar over het algemeen gemakkelijk te bewerken. Het werd daarom veel gebruikt in de bouw en in de meubelnijverheid. In de Benelux vinden we hoofdzakelijk de zomer- en wintereik, waarvan de wintereik het minst voorkomt. De eik is een van de meest dominante soorten in het Europese bos. Zijn vruchten, de eikels, vallen direct onder de boom. Door voorchristelijke voorvaderen werd de eik in West-Europa gebruikt als boomheiligdom.

(Arch. gem. Wijnegem, Collegebesluiten)

(Arch. HK, kaart P. Stijnen, Casteel ende Graefschap van Wijneghem, 1742)

(www.nl.wikipedia.org/wiki/Eik)

Ertbruggestraat

Deze straat, die vroeger ook Eertbruggestraete, Aertbrugghestraet en Houtstraet heette, vormt al van oudsher de verbinding tussen de huidige Ruggeveldstraat en de Schotensteenweg in Deurne. Later kreeg ook het gedeelte tussen de Merksemsebaan en het kruispunt met de De Wijngaardstraat dezelfde naam. De Ertbruggestraat begint nu aan de Merksemsebaan en neemt aan de Ruggeveldstraat een bocht naar rechts. Zij wordt doorsneden door de Houtlaan en loopt verder richting Deurne tot aan de Schotensteenweg. Aan het begin van de straat in Wijnegem, toen Houte straete genoemd, stond in het midden van de achttiende eeuw een tolbareel. Op het Wijnegems gedeelte stond in die periode ook een herberg: ‘den Achtergael' (zie kaarten 8 en 9).

De benaming aert of eert verwijst naar een aarden weg. Zulke wegen liepen meestal naar weidegronden, waarnaar het vee werd gebracht. De huidige naam is ontleend aan het kasteel Ertbrugge, dat nog juist binnen Wijnegem ligt. Reeds in de dertiende eeuw vinden we het domein Ertbrugge terug onder de naam Goed ter Soeme. Het werd in 1370 gekocht door Jan van den Eertbrugghen (= van de aarden brug). Leden van deze adellijke familie zetelden in de Antwerpse schepenbank. Sindsdien staat het goed bekend onder de naam ter Eertbrugge. In de daaropvolgende eeuwen kwam het domein in handen van verscheidene andere families. Vermoedelijk hebben kasteel en park omstreeks 1790 hun huidige vorm gekregen. In de twintigste eeuw was het kasteel achtereenvolgens eigendom van de familie du Bois, van de Werve en de Borrekens. In mei 1940 eisten de Duitse bezetters het domein op, gevolgd door de Engelse bevrijders in 1944. Ook tussen 1953 en 1962 zat het Engelse leger er. Vervolgens deed het dienst als bejaardentehuis, tot het in 1971 gehuurd werd door de vzw Kindertehuis Immaculata. Tegenwoordig is het kasteel eigendom van een kledingbedrijf.

(Arch. fam. De Borrekens)

(Marc Van Aerde, Parochie Heilig Hart van Jezus, Deurne-Ruggeveld 1910-1985)

(R. Beyst, Monumenten en Landschappen M&L, jg. 32 nr. 5) 

Fortveldstraat

Collegebeslissing van 17 september 1930: De straat A liggende langsheen de Tuinwijk, eene verbinding daarhebbende tusschen de Merxemsche en Turnhoutsche Baan (aan het Godsgasthuis) te noemen 'Lange Fortveldstraat'. Op 26 mei 1936 besloot het college echter de naam te veranderen in 'Fortveldstraat'.

Zijstraten zijn, vanaf de Turnhoutsebaan: de Notenboomstraat, de Salvialaan, de Tuinwijk, de Vuurkruisenlaan en de De Wijngaardstraat. Vroeger was de Fortveldstraat, komende van het dorp, de laatste bebouwde zijstraat voor Fort I. Verder gelegen huizen dienden in hout opgetrokken te worden, zodat ze bij vijandelijkheden onmiddellijk konden afgebroken worden. Aan de hoek met de Turnhoutsebaan lag na de Tweede Wereldoorlog het speelveld van Wijnegem Voetbalclub, ommuurd met betonplaten. In de jaren '70 verhuisde de club naar de Kasteellei, waar ze nog altijd speelt. Op het grasplein in de Fortveldstraat speelde vervolgens nog een tijdje een korfbalclub. In 1979 werden de gronden, eigendom van de Kerkfabriek, verkocht om de bouw van de nieuwe kerk aan de Wommelgemsesteenweg te financieren.

(Arch. gem. Wijnegem, Collegebesluiten: 1927-1932 en 1935-1938)

(Ons dorp van toen, catalogus HK Jan Vleminck, 1998)

Frans Van Schevensteenstraat

Collegebesluit van 16 oktober 1930: De nieuwe straat, eene verbinding daarstellende tusschen de verbreede Kromme lei en de Turnhoutsche baan, gelegen Sectie B, Koolsveld, zal worden genaamd 'Frans Van Schevensteenstraat'; hij was schepen van Wijneghem van 1848 tot 1888.

Deze straat verbindt de Turnhoutsebaan met de Koolsveldlaan. Als zijstraten heeft zij de Bijlweg en de Peter Benoitstraat, en ze wordt doorsneden door Het Loo. Aan het begin van de Frans Van Schevensteenstraat, waar vroeger de bar Madame X stond, bevindt zich nu de terminus van tramlijnen 5 en 10.

Frans (1) Van Schevensteen was de zoon van Joannes Van Schevensteen, de vermoedelijke stichter van brouwerij De Reiger in de Broekstraat (zie ook bij die straatnaam). Hij was gemeenteraadslid van Wijnegem vanaf 1818. Zijn zoon Frans (2) Van Schevensteen, naar wie de straat werd genoemd, volgde zijn vader op als brouwer. Onder zijn leiding werd het bedrijf aanzienlijk uitgebreid. Hij was veertig jaar schepen. Na zijn overlijden in 1888 kwam de brouwerij in handen van zijn zoon Corneel en nadien van zijn kleinzoon Frans (3), onder wie de brouwerij het toppunt van haar bloei kende. Bij het uitbreken van de oorlog in 1914 vluchtte de familie Van Schevensteen naar Nederland, waar Frans (3) overleed. Zijn weduwe hertrouwde met de heer Schellekens, die na de oorlog het beheer van de Wijnegemse brouwerij op zich nam. Hij breidde de zaak nog verder uit en noemde ze 'Ardea'. De brouwerij kende nog een kortstondige bloei, tot de familie in 1932 terug naar Nederland trok.

(Arch. gem. Wijnegem, Collegebesluiten 1927-1932)

(C. Evers en L. Spaepen, Herinneringen aan Wijnegem, 2000)

(J. Wuyts, Enkele grepen uit de geschiedenis van Wijnegem, 1952)

Bron: Alle omschrijvingen komen uit het boek "Van Wyneghem naar Wijnegem", dat werd samengesteld door Heemkundige Kring Jan Vleminck Wijnegem.